Άρθρα

Κέντρο Αγωγής & Λόγου Φωνή

Το Κέντρο αγωγής & λόγου Φωνή προσεγγίζει το κάθε περιστατικό ως μοναδικό με σεβασμό απέναντι στο παιδί και στην οικογένεια.

▼

Παιχνίδια Φωνολογικής Ενημερότητας

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΣΥΛΛΑΒΕΣ
1. Παίζουμε με την μπάλα. Πετάμε την μπάλα στο παιδί και του λέμε μία συλλαβή πχ. γα. Το παιδί πρέπει να σκεφτεί μία λέξη από γα και να πετάξει ξανά την μπάλα.
2. Οι μουσικές καρέκλες. Πάνω σε καρέκλες γράφουμε από μία συλλαβή. Μετράμε μέχρι το 5 και πρέπει να καθίσουμε γρήγορα σε μία καρέκλα. Το παιδί πρέπει να πει μία λέξη που να ξεκινά με τη συλλαβή που έχουμε κολλήσει στην καρέκλα.
3. Φτιάχνουμε διάφορες συλλαβές σε χαρτάκια και μετά λέμε λέξεις (από αντικείμενα που βρίσκονται στο χώρο) στο παιδί. Το παιδί όταν βρει τη σωστή συλλαβή, την κολλάει πάνω στο αντικείμενο π.χ. παράθυρο, κολλάμε τη συλλαβή πα.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
1. Το τυχερό ζάρι. Σε ζάρι που έχουμε φτιάξει, έχουμε γράψει έξι καταλήξεις. Το παιδί ρίχνει το ζάρι και εμείς διαβάζουμε την κατάληξη. Το παιδί πρέπει να πει μία λέξη που να τελειώνει με την κατάληξη που έτυχε π.χ. άρι, όνι, ούλα, άκης, άρα, ίδα.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΦΩΝΗΜΑΤΑ
1. Τα στεφάνια. Βάζουμε στο πάτωμα τρία στεφάνια. Σε κάθε στεφάνι έχουμε τοποθετήσει από μία καρτέλα με ένα διαφορετικό φώνημα π.χ. στο πρώτο το π, στο δεύτερο το β και στο τρίτο το κ. Λέμε στο παιδί λέξεις που αρχίζουν από τα παραπάνω φωνήματα και το παιδί πρέπει να μπει στο στεφάνι με το φώνημα από το οποίο αρχίζει η λέξη.
2. Το κουτί των γραμμάτων. Το παιδί συσσωρεύει μέσα σε ένα κουτί αντικείμενα που αρχίζουν από ένα φώνημα. Για παράδειγμα στο κουτί με το τ βάλαμε ένα τηλέφωνο, ένα τρενάκι κτλ. Σε κάθε κουτί βάζουμε μία ετικέτα με το φώνημα.
3. Το παιδί φτιάχνει το δικό του αλφαβητάρι. Στη σελίδα κάθε γράμματος κολλάει ή ζωγραφίζει αντίστοιχες εικόνες π.χ. στο α ένα άλογο, στο β ένα βιβλίο κτλ.

►

Ψυχοκοινωνική Ωρίμανση

Ενθαρρύνετε το παιδί να φροντίζει μόνο του τον εαυτό του: να τρώει μόνο του, να φροντίζει την προσωπική του υγιεινή, να ντύνεται και να χτενίζεται. Μείνετε κοντά του στην αρχή και βοηθείστε το εάν χρειαστεί ή δίνετέ του λεκτικές οδηγίες. Στη συνέχεια αφήστε το να το κάνει μόνο του.
Προτρέψτε το παιδί να συμμαζεύει μόνο του τα προσωπικά αντικείμενα του και τα παιχνίδια του. Εξηγείστε του με επιχειρήματα γιατί είναι καλό να το κάνει (π.χ. «αν ξέρεις πού είναι το παιχνίδι σου, τότε θα μπορείς να το βρεις γρήγορα και να κερδίσεις περισσότερο χρόνο για να παίξεις!»). Δώστε του ενίσχυση και έπαινο όταν τα τακτοποιεί.

Οργανώστε έτσι την καθημερινότητα σας ώστε να δημιουργηθεί μια ρουτίνα. Φροντίστε να είναι δομημένο το πρόγραμμα του παιδιού σε κάποιο βαθμό (χωρίς υπερβολές βέβαια), ώστε το παιδί να μπορεί να προβλέπει τη δραστηριότητα που ακολουθεί, να προετοιμάζεται και να φροντίζει να τηρεί μία συνέπεια.
Ορίστε κάποιους κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο σπίτι (π.χ. δεν κάνουμε φασαρία το μεσημέρι). Εξηγείστε τους με επιχειρήματα στο παιδί, καθώς και τις συνέπειες τους. Κάποιοι κανόνες είναι περισσότερο απόλυτοι, ενώ κάποιοι άλλοι πιο ευέλικτοι. Παρέχετε θετική ενίσχυση στο παιδί εάν τους ακολουθεί.
Παροτρύνετε το να είναι ευγενικό με τους άλλους και δώστε του ανατροφοδότηση όταν το κάνει.
Ενθαρρύνετε τη συναναστροφή του με άλλα παιδιά.
Παίξτε μαζί του διάφορα παιχνίδια (πχ κρυφτό, μπάσκετ, επιτραπέζια), ώστε να αρχίσει να αντιλαμβάνεται και να αποδέχεται τους κανόνες των παιχνιδιών, να περιμένει τη σειρά του και να αποδέχεται την ήττα του.
Για την ενίσχυση δεξιοτήτων συνεργασίας, φτιάξτε μαζί μια κατασκευή, χειροτεχνία, κ.λ.π. Λειτουργήστε ως ομάδα, συναποφασίστε, μοιραστείτε τη δουλειά και τα υλικά.
Αφήστε το να πάρει αποφάσεις και να επιλέγει σε κάποια πράγματα που αφορούν το ίδιο, ρωτήστε τη γνώμη του.
Αφήστε το να σκεφτεί και να βρει λύσεις σε μικρά καθημερινά προβλήματα που προκύπτουν. Μη δίνετε εσείς αμέσως τη λύση, συζητήστε μαζί του τις εναλλακτικές λύσεις και τις επιλογές του.
Ζητήστε του βοήθεια.
Εκφράστε τα συναισθήματα σας λεκτικά όταν προκύπτουν μέσα από καταστάσεις. Ενθαρρύνετε το παιδί να λεκτικοποιεί και το ίδιο τα δικά του συναισθήματα.
Λειτουργείστε ως μοντέλο για τη διαχείριση συναισθημάτων (π.χ. όταν θυμώνω, παίρνω χρόνο να ηρεμήσω πριν φωνάξω).

►

Tips για Κατανόηση - Έκφραση

Πως μπορώ να εξοικειώσω το παιδί μου να ακούει και να εκτελεί σύνθετες εντολές;
Κάντε το παιδί βοηθό στο σπίτι π.χ «Πάρε το ποτήρι και βάλτο στο τραπέζι»
«Πάρε πρώτα το ποτήρι, μετά το πιάτο και βάλ’τα στο τραπέζι.»
Μπορείτε μέσα από καθημερινές δραστηριότητες, όπως είναι η τακτοποίηση στο σπίτι να ενισχύσετε τη μνήμη του παιδιού σας και να το βοηθήσετε να θυμάται ακολουθίες.

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να εμπλουτίσει το λεξιλόγιο του;
Παίξτε με το παιδί συμβολικά «με κούκλες, κουζινικά, αυτοκινητάκια», ονομάστε ό,τι αντικείμενο πιάνετε εσείς ή το παιδί, και στη συνέχεια βάλτε ενέργειες στο παιχνίδι πχ «το αυτοκίνητο τρέχει», «η κούκλα τρώει». Εξελίξτε το παιχνίδι προσθέτοντας μετέπειτα επίθετα και επιρρήμματα π.χ: «το αυτοκίνητο είναι μπλε/μεγάλο», «η κούκλα έχει μακριά μαλλιά».

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να ακούει και να καταλαβαίνει ιστορίες;
Ξεκινήστε να διαβάζετε στο παιδί μικρές ιστορίες ή αποσπάσματα πχ ξεκινήστε από μια οικεία ιστορία και διαβάστε για αρχή μία πρόταση, μετά σταματήστε και κάντε του ερώτηση πχ : Η κοκκινοσκουφίτσα πήρε το καλάθι με το φαγητό και πήγε στη γιαγιά. Πού πήγε η κοκκινοσκουφίτσα;
Στη συνέχεια και σταδιακά αυξήστε τον αριθμό των προτάσεων που διαβάζετε στο παιδί, μέχρι τελικά να καταφέρετε να του τη διαβάσετε ολοκληρωμένη ώστε να μπορεί να θυμάται περισσότερες πληροφορίες και να απαντά σε ερωτήσεις.

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί να χρησιμοποιεί με τη σειρά γεγονότα, όταν θέλει να πει κάτι;
Για να καλλιεργήσει τη συγκεκριμένη δεξιότητα ένα παιδί ,θα πρέπει να έχει καταλάβει την αλληλουχία σε μία διαδικασία. Μπορείτε κάθε φορά που θα κάνετε μία καθημερινή δραστηριότητα στο σπίτι, να υπενθυμίζετε στο παιδί τη σειρά πχ: «Πλένω τα δόντια». Στην αρχή βάζω την οδοντόκρεμα στην οδοντόβουρτσα, μετά βουρτσίζω τα δόντια, στο τέλος σκουπίζω το στόμα» ή «Πρώτα θα πάω στο σχολείο, μετά θα πάω στο σπίτι, στο τέλος θα πάω στο πάρκο».

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να θυμάται μία ακολουθία «πρώτο-δεύτερο-τρίτο»;
Για να εξοικειωθεί το παιδί σε αριθμητικές ακολουθίες μπορείτε μέσα στην καθημερινότητα να του δίνετε οδηγίες.π.χ Γυρίζοντας από το σούπερ μάρκετ πείτε του να σας βοηθήσει να τακτοποιήσετε τα πράγματα ζητώντας του να σας τα δώσει με τη σειρά πχ πρώτα το σαμπουάν, δεύτερο το σαπούνι, τρίτο το καθαριστικο. Έπειτα μπορείτε να περάσετε σε προμαθηματικές έννοιες «περισσότερα-λιγότερα», «ψηλότερο-κοντύτερο», «μεγαλύτερο-μικρότερο», πάλι με παραδείγματα από την καθημερινότητα του παιδιού.

Πως μπορώ να μάθω στο παιδί μου να ομαδοποιεί αντικείμενα;
Για να μάθει ένα παιδί να χωρίζει τα αντικείμενα ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε βιβλία με εικόνες, ή μέσα από την καθημερινότητα μπορείτε να ζητήσετε από το παιδί να σας βοηθήσει να τακτοποιήσετε μία κατηγορία την οποία έχετε επιλέξει πχ: Ζητήστε του να σας βοηθήσει να βάλετε τα ρούχα στην ντουλάπα και ξεκινήστε να κατονομάζετε όλα τα ρούχα, τα φρούτα στο ψυγείο κτλ.

►

Η τυπική λεκτική – κινητική εξέλιξη του παιδιού...εν τάχει!

1,5 - 2 ετών

Αρθρώνει 20-50 λέξεις.
Κάνει συχνές ερωτήσεις με 2 λέξεις.
Σχηματίζει πρόταση με 2 λέξεις.
Κατανοεί σύνθετες εντολές (βάλε το πιάτο στο τραπέζι).
Περπατάει χωρίς βοήθεια.
Ανεβοκατεβαίνει σκάλες με βοήθεια.
Φτιάχνει πύργους με 3 κύβους.
Περνά χάντρες σε σχοινί.

2-3 ετών

Αρθρώνει μέχρι και 300 λέξεις.
Σχηματίζει πρόταση με 3 λέξεις.
Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα.
Κάνει ερωτήσεις ''τι'', ''πού'', ''γιατί''.
Παρακολουθεί διάλογο.
Ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες μόνο του.
Περπατάει στις μύτες.
Μουτζουρώνει χαρτιά.
Χτίζει πύργο με 6 κύβους.

3-4 ετών

Αρθρώνει μέχρι και 500 λέξεις.
Αρθρώνει σχεδόν όλα τα φωνήματα εκτός ίσως του ρ,σ,λ,ξ,ψ.
Αφηγείται μέρος ιστορίας.
Κλωτσά μπάλα.
Γυρνά τις σελίδες μια κάθε φορά.
Αντιγράφει τετράγωνο, κύκλο και μιμείται οριζόντιες γραμμές.
Χτίζει πύργο με 9 κύβους.

4-5 ετών

Το λεξιλόγιο φτάνει τις 1000 λέξεις.
Αρθρώνει όλα τα φωνήματα εκτός ίσως απο το ρ και ορισμένα φωνητικά συμπλέγματα.
Σχηματίζει μεγαλύτερες και πιο σύνθετες προτάσεις.
Τρέχει γύρω από εμπόδια.
Πετά μπάλα σε κατεύθυνση.
Κρατά το χαρτί με το ένα χέρι όταν γράφει.
Κόβει με ψαλίδι απλές γραμμές.
Σχεδιάζει κύκλους, σταυρούς.

5-6 ετών

Αρθρώνει όλα σχεδόν τα συμφωνικά συμπλέγματα.
Αρθρώνει πολυσύλλαβες λέξεις.
Χρησιμοποιεί σωστά γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες.
Αφηγείται μια ιστορία.
Περπατάει ανάποδα.
Κάνει τούμπες.
Κάνει ακριβή σχέδια με κηρομπογιά
Δένει κορδόνια παπουτσιών
Χτίζει σύνθετες κατασκευές με τουβλάκια.

Θα πρέπει βέβαια να τονιστεί πως τα παραπάνω στάδια μπορεί να διαφέρουν από παιδί σε παιδί, καθώς καθένας μας αποτελεί μοναδική ολότητα με ξεχωριστό χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασία.
Πάρ αυτά, σημαντικές αποκλίσεις καλό θα ήταν να επισημαίνονται.
Άλλωστε, η πρώιμη κι έγκυρη αξιολόγηση ενός παιδιού από την προσχολική κιόλας ηλικία σε συνδυασμό με την άμεση – άρτια παρέμβαση, βοηθάει πάντοτε στην βέλτιστη θεραπεία .

►

Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δυσλεξία

Το παιδί μου τελείωσε την πρώτη δημοτικού, αλλά δυσκολεύεται στην ανάγνωση ... Μήπως έχει Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δυσλεξία;
Τα τελευταία χρόνια, παιδιά τα οποία δεν έχουν κατ ουσία μαθησιακές δυσκολίες ή δυσλεξία , συχνά δυσκολεύονται στην αναγνωστική δεξιότητα και κατ επέκταση στην κατανόηση κι εν συνεχεία στην απόδοση (γραπτή ή προφορική) ενός κειμένου ή μιας ιστορίας. Υπεύθυνος αυτής της "δυσκολίας" μπορεί να είναι ο τρόπος εκμάθησης της αναγνωστικής διαδικασίας. Προκειμένου λοιπόν, να αναγνώσει αλλά και να γράψει κάποιος σωστά είναι απαραίτητο να έχει κατακτήσει μια ικανότητα γνωστή ως φωνολογική και φωνημική ενημερότητα. Με τον όρο αυτό εννοούμε την διάκριση των ηχητικών υποσυνόλων και των φωνημάτων της γλώσσας καθώς και τη γνώση όλων των μεταξύ τους συνδυασμών , προκειμένου να σχηματιστούν διάφορες λέξεις. Όταν λοιπόν ένας μαθητής δυσκολεύεται να διακρίνει το φώνημα , από άποψη ηχητικής αξίας και σειράς μέσα στις λέξεις, δεν μπορεί παράλληλα να κάνει σαφή τη σύνδεσή του με τα γραπτά σύμβολα, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει αναγνωστικές δυσκολίες. Για παράδειγμα προκειμένου ένας μαθητής να διαβάσει με ευχέρεια τη λέξη "παπί", θα πρέπει ήδη να γνωρίζει τον "ήχο" / "φωνούλα' του γραφήματος /π/, τον ήχο του γραφήματος /α/ , κ.ο. κ καθώς και τους αντίστοιχους συνδυασμούς Π + Α = πα / Π + Ι = πι. Ακόμη θα πρέπει το παιδί να είναι σε θέσει να σχηματίζει με ευχέρεια κι άλλες λέξεις που να ξεκινούν από [pa] και [pi], να μπορεί να βρίσκει λέξεις που να ομοιοκαταληκτούν (παπί -ταπί ) καθώς και να αντικαθιστά ένα φώνημα με κάποιο άλλο (πχ παπί , φώνημα /p/ - πανί, φώνημα /n/ )

Έτσι λοιπόν, με απλά λόγια και δίχως περίσσιες γλωσσολογικές ορολογίες, γίνεται αμέσως αντιληπτό πως η έλλειψη κάποιων βασικών δεξιοτήτων μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε "μαθησιακά κενά", τα οποία με τη σειρά τους να εμφανίζουν "μαθησιακές δυσκολίες" στους τομείς της ανάγνωσης, της γραφής και της κατανόησης – απόδοσης.

Επομένως, μόλις διαπιστώσουμε ότι το παιδί μας "καθυστερεί" στην ανάγνωση, φρόνιμο είναι να απευθυνθούμε στον ειδικό προκειμένου να μας αποκλείσει ή να μας επιβεβαιώσει τον παραπάνω παράγοντα. Έτσι, αποφεύγουμε τις ";ταμπέλες" στα παιδιά μας και προλαμβάνουμε τυχόν μαθησιακά κενά που πιθανόν να δημιουργήθηκαν από το σύστημα διδασκαλίας.

►

Αισθητηριακή ολοκλήρωση

Τι είναι?

Είναι η διαδικασία της επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων από το κεντρικό νευρικό σύστημα, ώστε να παράγει μια προσαρμοστική αντίδραση. Με απλά λόγια, είναι η οργανική διαδικασία που ακολουθεί ένα ερέθισμα προκειμένου να διατηρηθεί η λειτουργικότητα στο άτομο σε κάθε περίσταση.

Για παράδειγμα, ο εξωτερικός ήχος ενός αυτοκινήτου είναι ηχητικό ερέθισμα το οποίο καταγράφεται . Αφού αναγνωριστεί και επεξεργαστεί, ο εγκέφαλος αποφασίζει εάν θα το αγνοήσει ή αν θα αντιδράσει σε αυτό και πως ( διαφορετική αντίδραση είναι να κλείσει κάποιος τη μπαλκονόπορτα ακούγοντας έναν έντονο θόρυβο από το να κλείσει τα αυτιά του φωνάζοντας ).

Ποιον αφορά?

Η αισθητηριακή ολοκλήρωση αφορά τα ερεθίσματα όλων των αισθήσεων και μας ακολουθεί καθ όλη την ανάπτυξή μας. Οι αισθήσεις μας είναι η έναρξη για την ανάπτυξη όλων των υπόλοιπων δεξιοτήτων μας(κινητικές , αντιληπτικές, γνωστικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και αυτοδιάθεσης) και η ολοκλήρωσή τους δεν είναι τεχνική ή <<πολυτέλεια>>, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την υγεία μας.

Σε περίπτωση δυσλειτουργίας κατά την πρόσληψη - ενσωμάτωση των αισθητηριακών πληροφοριών, το άτομο εμφανίζει διαταραχές στο σχεδιασμό και στην παρουσίαση συμπεριφορών οι οποίες είναι απαραίτητες για την αντιληπτική και κινητική μάθηση.

Η αισθητηριακή ολοκλήρωσή απευθύνεται κυρίως σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές, διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων, σε ενήλικες με τραύμα στον εγκέφαλο ή νοητική υστέρηση (Foster 1996),

Παρέμβαση

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας χρησιμοποιούνται διάφορες δραστηριότητες οι οποίες παρέχουν ευκαιρία για αυξημένη πρόσληψη ερεθισμάτων . Με αυτό τον τρόπο βελτιώνεται η ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος για επεξεργασία, ενσωμάτωση και ολοκλήρωση των αισθητηριακών πληροφοριών. Αρχικά ενεργοποιούνται οι βασικές αισθητηριακές αντιδράσεις ενώ στη συνέχεια με διαβαθμίσεις χρησιμοποιούνται πιο περίπλοκες δραστηριότητες που απαιτούν αντιδράσεις σε πολλά επίπεδα. Κατά τη διαδικασία χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός που προσφέρει ειδικές κινητικές εμπειρίες. Το άτομο συμμετέχει είτε ενεργητικά είτε παθητικά.

Εξοπλισμός χώρου:

πίστα αναρρίχησης
κούνια
ισορροπιστική σανίδα
αιωρούμενη μπάλα
αιωρούμενο σχοινί με κόμπους
κουτί διαφόρων απτικών ερεθισμάτων
κουτί διαφόρων γευστικών και οσφρητικών ερεθισμάτων

ΠΙΣΤΑ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ
Οφέλη

κινητικός σχεδιασμός
έλεγχος ιδιοδεκτικών ερεθισμάτων
κιναισθησία
έλεγχος μετατόπισης κέντρου βάρους
ενδυνάμωση λαβήςενδυνάμωση βάσης στήριξης
επίλυση προβλήματος
ανάπτυξη οπτικής αντίληψης βάθους
οπτική εστίαση
αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση συναισθηματικών αλλαγών πριν – κατά - και μετά τη χρήση τηςανάπτυξη εικόνας εαυτού

ΚΟΥΝΙΑ
Οφέλη

αιθουσαία ερεθίσματα που αφορούν την ισορροπία και τις προσαρμοστικές αντιδράσεις σε αυτά
έλεγχος ιδιοδεκτικών ερεθισμάτων που αφορά την κιναισθησία
ανάπτυξη οπτική αντίληψη (διάκριση εικόνας – φόντου, αντίληψη βάθους, προσανατολισμός κα)
εστίαση και διάρκεια προσοχής
επίλυση προβλήματος
αίσθηση κέντρου βάρους και διαχείριση μετατόπισης του
ενδυνάμωση απομονωμένων μυικών ομάδων (πχ κοιλιακοί, ραχιαίοι κ.α)
ανάπτυξη και διατήρηση βλεμματικής επαφής
αναγνώριση - έκφραση και διαχείριση των συναισθηματικών αλλαγών που προκαλεί η κούνια
ανάπτυξη εικόνας εαυτού